«Χορεύεις Breakdance, twerking ή hip hop, αλλά ξέρεις ότι μέσα σε κάθε σου βήμα “χορεύεις” τον πόνο των Αφροαμερικανών σκλάβων;»

 

Ένα ταξίδι από τη σκλαβιά των Αφροαμερικανών μέχρι τα σημερινά τηλεοπτικά talent shows, για να ανακαλύψουμε τι κρύβεται πίσω από τις κινήσεις του σύγχρονου χορού και να ξαναβρούμε την αρχική τους ψυχή. 

A split image comparing two dance worlds: on the left, a white ballerina performing classical ballet on a theater stage; on the right, an African American young man dancing hip hop in the street, accompanied by a group of dancers behind him showing the same movement.

Σίγουρα πολλοί αναρωτιούνται πού μπορεί να βρίσκεται η ομορφιά στους σύγχρονους χορούς των νέων σήμερα, όταν, για παράδειγμα, με μια κίνηση που φαίνεται προκλητική, αγγίζουν απαλά την ευαίσθητη περιοχή τους ή όταν στρίβουν το σώμα τους σαν να έχουν πόνο στην κοιλιά ή τινάζονται απότομα σαν να τους διαπερνούν έντονες σπασμωδικές κινήσεις.

Δεν λείπουν και τα άλματα ψηλά, για να πέσουν αμέσως μετά στο πάτωμα και να σηκωθούν γρήγορα, σαν να μην συνέβη τίποτα και χωρίς να τραυματιστούν.

Με λίγα λόγια, μέσα από αυτές τις ακροβατικές κινήσεις συχνά μιμούνται το αμερικανικό στυλ, και ειδικά το στυλ των Αφροαμερικανών χορευτών, οι οποίοι όμως σε πολλές άλλες πτυχές της ζωής εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκατάληψη και διακρίσεις .

Γι’ αυτό, στο τέλος, η πλειονότητα των ανθρώπων από 20 ετών και πάνω, δυσκολεύεται να καταλάβει πώς όλα αυτά μπορούν να θεωρηθούν χορευτικές κινήσεις.

Είναι απόλυτα κατανοητό αυτό το σημείο. Εκφράζει ένα συναίσθημα κοινό σε πολλούς που έχουν μια πιο «κλασική» ή παραδοσιακή εικόνα της χορογραφίας: αναζητούν αρμονία, χάρη και ομορφιά στις κινήσεις και βλέπουν στον σύγχρονο χορό μια μορφή πιο σωματική, ενεργητική, μερικές φορές προκλητική, που μπορεί να φαίνεται χαοτική ή ακόμα και χυδαία.

Ο σύγχρονος χορός — ιδιαίτερα κάποια δημοφιλή στυλ όπως το hip hop, το twerking ή η street dance — δίνει συχνά μεγαλύτερη σημασία στην έκφραση του σώματος, στον ρυθμό, στη δύναμη και στην προσωπική ελευθερία, παρά στη χάρη ή στην κλασική ομορφιά των κινήσεων.

Σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί ως τρόπος πολιτισμικής έκφρασης, μικρής «επανάστασης» ή επιβεβαίωσης της προσωπικής ταυτότητας, και όχι ως αισθητική άσκηση με την παραδοσιακή έννοια.

Αυτό που σε κάποιους μπορεί να φαίνεται “μαϊμουδίστικο” ή απλή μίμηση, για όσους το χορεύουν έχει συχνά βαθύτερη σημασία: νιώθουν ταυτότητα, συμμετοχή σε μια ομάδα και δημιουργικότητα.

Η αντίληψη της ομορφιάς είναι επομένως πολύ υποκειμενική. Για κάποιους η ομορφιά βρίσκεται στην αρμονία και στην τεχνική, για άλλους στην ενέργεια, την ελευθερία των κινήσεων και την ικανότητα να συγκινήσουν, ακόμη κι αν αυτό γίνεται μέσα από ακραίες ή ασυνήθιστες κινήσεις.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να εξηγήσουμε γιατί τόσοι νέοι έλκονται από αυτές τις κινήσεις του σύγχρονου χορού και πώς η αμερικανική κουλτούρα, ιδιαίτερα η αφροαμερικανική, έχει επηρεάσει τόσο βαθιά τη σύγχρονη χορευτική έκφραση σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο βασικός λόγος είναι πολιτισμικός και κοινωνικός. Υπάρχουν μερικά βασικά σημεία που αξίζει να κατανοήσουμε:

1. Επιρροή της αμερικανικής και αφροαμερικανικής κουλτούρας.

Πολλά στυλ σύγχρονου χορού — όπως το hip hop, το breakdance, το popping, το locking και το twerking — προέρχονται από τις αφροαμερικανικές κοινότητες των Ηνωμένων Πολιτειών.


Αυτοί οι χοροί δεν δημιουργήθηκαν μόνο για διασκέδαση: αποτελούσαν τρόπους έκφρασης του εαυτού, αντίστασης, υπερηφάνειας και αφήγησης της καθημερινής ζωής σε συχνά δύσκολες γειτονιές.

Δεν είναι απλά «κινήσεις», αλλά τρόποι να διηγείται κανείς ιστορίες, να αντιμετωπίζει κοινωνικές δυσκολίες, να εκφράζει αντίσταση και περηφάνια.

Όταν οι νέοι σε όλο τον κόσμο μιμούνται αυτά τα στυλ, στην πραγματικότητα μπαίνουν σε μια κουλτούρα που τιμά τη δύναμη, τον ρυθμό και την ελευθερία του σώματος — δεν αντιγράφουν μόνο τις κινήσεις: συνδέονται με ένα μήνυμα εκφραστικότητας και ελευθερίας.

2. Ο ρυθμός και η σωματικότητα.

Ο σύγχρονος χορός δίνει μεγάλη έμφαση στο σώμα ως μέσο έκφρασης. Οι έντονες κινήσεις, οι βαθιές κάμψεις, τα χτυπήματα στο πάτωμα ή οι δυνατοί κραδασμοί της λεκάνης μπορεί να φαίνονται περίεργα ή ακόμα και χυδαία σε κάποιους, αλλά βοηθούν τον χορευτή να νιώσει και να μεταδώσει τη μουσική με έναν βαθύ, ενστικτώδη τρόπο.

Είναι ακροβατικές κινήσεις που δείχνουν τόλμη, ευελιξία και τεχνική ικανότητα. Για τους νέους αυτό δημιουργεί αίσθημα αξίας και περηφάνιας: όσο πιο δύσκολη είναι η κίνηση, τόσο πιο σημαντική θεωρείται. Πρόκειται για μια μορφή ομορφιάς πολύ διαφορετική από την κομψότητα και την αρμονία του κλασικού χορού.

3. Παράγοντας ταυτότητας και «ανήκειν».

Για πολλούς νέους, αυτός ο τρόπος χορού σημαίνει ότι νιώθουν πως ανήκουν σε μια ομάδα. Είναι ένας τρόπος να ξεχωρίζουν από τους ενήλικες ή από πιο παραδοσιακούς κανόνες, να τραβούν την προσοχή, να δείχνουν δύναμη ή και μια μικρή δόση επανάστασης.

Παράλληλα, αποτελεί και μια γλώσσα του σώματος, σχεδόν έναν κοινωνικό κώδικα. Όσο πιο έντονες ή ιδιαίτερες είναι οι κινήσεις, τόσο περισσότερο «λένε»: «Είμαι εδώ, υπάρχω, είμαι μοναδικός».
Είναι ένας τρόπος να δείξουν ποιοι είναι, χωρίς λόγια — μόνο με ρυθμό, ενέργεια, δύναμη και κίνηση.

4. Η παγκοσμιοποίηση και τα μέσα ενημέρωσης.

Οι ταινίες, τα μουσικά βιντεοκλίπ, το TikTok και το Instagram έχουν μεταμορφώσει αυτά τα στυλ σε παγκόσμια φαινόμενα. Έτσι, ένα στυλ που γεννήθηκε στις ΗΠΑ έγινε πλέον κάτι οικουμενικό. Οι νέοι το βλέπουν παντού και το αντιλαμβάνονται ως μόδα και ως κοινή γλώσσα έκφρασης, όχι ως τυφλή μίμηση.

Όσοι όμως το κοιτούν απ’ έξω συχνά βλέπουν μόνο την «περίεργη» κίνηση, χωρίς να γνωρίζουν την ιστορία ή το νόημα που κρύβεται πίσω της.

5. Διπλή αντίληψη της αφροαμερικανικής κουλτούρας.

Πολλοί νέοι θαυμάζουν και μιμούνται κινήσεις από πολιτισμούς που αλλού αντιμετωπίζονται με στερεότυπα ή υποτιμούνται.

Αυτό συμβαίνει γιατί ο αμερικανικός χορός θεωρείται “cool”, δυνατός και ελεύθερος, ενώ ταυτόχρονα η κοινωνία μπορεί να δείχνει ρατσιστική στάση απέναντι σε αυτούς που τον δημιούργησαν.

Στην ουσία, εκτιμάται ό,τι είναι εκφραστικό και θεαματικό, ακόμη κι αν η επίσημη κοινωνία το αγνοεί ή το κριτικάρει.

Συνοψίζοντας: ο σύγχρονος χορός λειτουργεί σε ένα διαφορετικό επίπεδο σε σχέση με τον κλασικό χορό. Η «ομορφιά» δεν βρίσκεται στην αρμονία ή τη χάρη, αλλά στην ενέργεια, την ταυτότητα, την εκφραστικότητα και το θάρρος να επικοινωνεί κανείς με το σώμα του.


  

Τώρα που κατανοούμε τις ιστορικές ρίζες και τη γενική έννοια του σύγχρονου χορού, ας δούμε πώς αυτές οι αρχές αντανακλώνται στις συγκεκριμένες κινήσεις των διάφορων στυλ.


Ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα κινήσεων του σύγχρονου χορού που με την πρώτη ματιά, μπορεί να φαίνονται περίεργες, προκλητικές ή ακατανόητες, αλλά στην πραγματικότητα έχουν βαθιά και συγκεκριμένη σημασία στον χορό. Έτσι κατανοούμε καλύτερα το νόημα αυτού που μας φαίνεται χαοτικό: 

1. Twerking (κουνώντας τους γοφούς).

• Εμφάνιση: μοιάζει με σεξουαλική ή προκλητική κίνηση.
• Σημασία: γεννήθηκε ως έκφραση της δύναμης των μυών, βοηθά να ακολουθείς τον ρυθμό με ένταση και να δείχνεις έλεγχο του σώματος. Σε πολλές αφροαμερικανικές κουλτούρες αποτελεί επίσης σύμβολο σωματικής υπερηφάνειας και σύνδεσης με τη μουσική.

2. Popping και Locking (ξαφνικές μυϊκές κινήσεις και «μπλοκαρίσματα» του σώματος).

• Εμφάνιση: φαίνονται σαν ξαφνικά τινάγματα ή σπασμοί.
• Σημασία: είναι μια ακριβής τεχνική για να “μιλήσει” το σώμα, δημιουργώντας οπτικές ψευδαισθήσεις και παιχνίδια ρυθμού. Δεν είναι τυχαία, αλλά απαιτεί μεγάλο μυϊκό έλεγχο και συντονισμό. Κάθε κίνηση είναι υπολογισμένη ώστε να δημιουργεί οπτικό αποτέλεσμα συνδεδεμένο με τη μουσική. Είναι καθαρή τεχνική, που απαιτεί απόλυτο συντονισμό και τέλειο χρονισμό.

3. Body roll (κύμα του σώματος).

• Εμφάνιση: φαίνεται σαν μια αισθησιακή κίνηση, χωρίς σκοπό.
• Σημασία: είναι μια άσκηση ελέγχου των μυών, ρευστότητας και συντονισμού. Χρησιμεύει για να μεταδώσει συναισθήματα, να ακολουθήσει τον ρυθμό και να δημιουργήσει συνέχεια ανάμεσα στις κινήσεις.

4. Breakdance (κάμψεις, ακροβατικά, ελεγχόμενες πτώσεις και περιστροφές στο πάτωμα).

• Εμφάνιση: φαίνονται σαν πτώσεις ή επικίνδυνες, αδέξιες κινήσεις.
• Σημασία: κάθε κίνηση είναι μελετημένη, οι πτώσεις και οι περιστροφές είναι δείγματα ικανότητας, θάρρους και εντυπωσιασμού. Είναι ένας τρόπος να δείξει κανείς δύναμη, ευκινησία και δημιουργικότητα. Συχνά χρησιμοποιούνται επίσης για να δώσουν ρυθμό και δραματικότητα στην εμφάνιση.

5. “Υπερβολική” εκφραστικότητα ή θεατρικές μιμήσεις.

• Εμφάνιση: παράξενες κινήσεις, στροφές ή μιμήσεις πόνου ή τρέλας.
• Σημασία: χρησιμοποιούνται για να αφηγηθεί κανείς μια ιστορία με το σώμα, να εκφράσει και να μεταδώσει έντονες συναισθηματικές καταστάσεις ή να προσδώσει θεατρικό αποτέλεσμα και εντυπωσιασμό στη χορευτική παράσταση. Σε πολλές Street κουλτούρες, ο χορός σημαίνει επικοινωνία και αφήγηση ιστοριών χωρίς λόγια.

Με λίγα λόγια:

Αυτό που σε εμάς μπορεί να φαίνεται σαν «χάος» ή σαν κινήσεις χωρίς νόημα, για τους νέους είναι γλώσσα, ελευθερία, ταυτότητα και εντυπωσιασμός. Ο μοντέρνος χορός έχει τη δική του λογική και τη δική του ομορφιά, διαφορετική από την παραδοσιακή, αλλά υπαρκτή και πολύ αγαπημένη από όσους τον χορεύουν.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια απλή και οπτική μεταφορά που δείχνει αμέσως τη διαφορά ανάμεσα στην κλασική ομορφιά και αυτή του σύγχρονου χορού, ώστε να την καταλάβουμε με μια ματιά.

Ας φανταστούμε δύο κήπους:

1. Ο κλασικός κήπος.

• Όλα είναι τακτοποιημένα, τα λουλούδια φυτεύονται σε σειρές, τα παρτέρια είναι συμμετρικά.
• Κάθε κίνηση των κλασικών χορευτών είναι σαν ένα προσεγμένο λουλούδι: αρμονική, κομψή, προβλέψιμη, όμορφη στην τελειότητά της.
• Είναι μια επίσημη και ήρεμη ομορφιά, που απολαμβάνεται παρατηρώντας την ακρίβεια και την αρμονία.

2. Ο άγριος κήπος του σύγχρονου χορού.

• Τα λουλούδια μεγαλώνουν ελεύθερα· μερικά φυτά αναρριχώνται, άλλα σκύβουν στον άνεμο, κάποια φαίνονται παράξενα.
• Κάθε κίνηση των σύγχρονων χορευτών είναι σαν ένα φυτό που κινείται ακολουθώντας τον άνεμο: μερικές φορές φαίνεται χαοτική, ακραία ή παράξενη, αλλά κάθε κίνηση έχει τον δικό της ρυθμό, ενέργεια και σκοπό.
• Είναι μια ενστικτώδης, ενεργητική και ζωντανή ομορφιά, που γίνεται αντιληπτή ακούγοντας τη μουσική και παρατηρώντας την προσωπική έκφραση.

Συνοπτικά:

• Ο κλασικός χορός είναι αρμονική τάξη → ομορφιά στην τελειότητα.
• Ο σύγχρονος χορός είναι ελεύθερη ενέργεια → ομορφιά στη δύναμη, στο ρυθμό και στην εκφραστικότητα.

«Ας δούμε τώρα πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τον σύγχρονο χορό, διαβάζοντας τις κινήσεις του με πιο καθαρό και ουσιαστικό μάτι.»

1. Παρατηρούμε τον ρυθμό.

• Παρατηρούμε πώς το σώμα ακολουθεί τη μουσική: οι κινήσεις συχνά συμπίπτουν με τα μπάσα ή τις παύσεις του κομματιού.
• Ακόμη και μια ξαφνική κίνηση ή μια ελεγχόμενη πτώση έχει ρυθμικό νόημα, δεν είναι τυχαία.

2. Εντοπίζουμε την εκφραστικότητα.

• Οι ακραίες ή συστρεφόμενες κινήσεις χρησιμοποιούνται για να μεταδώσουν συναισθήματα: θυμό, χαρά, δύναμη, ελευθερία.
• Σκεφτείτε τες σαν λέξεις χωρίς φωνή: κάθε κίνηση αφηγείται κάτι.

3. Αναγνωρίζουμε την τεχνική.

• Ακόμη κι αν φαίνεται χάος, πολλές κινήσεις απαιτούν δεξιοτεχνία και προπόνηση.
• Παράδειγμα: popping → ακριβείς μυϊκές ριπές, breakdance → μελετημένες πτώσεις και περιστροφές, twerking → έλεγχος της λεκάνης και των μυών.

4. Λαμβάνουμε υπόψη το πολιτισμικό πλαίσιο.

• Πολλά στυλ προέρχονται από αφροαμερικανικές κοινότητες και την κουλτούρα δρόμου.
• Η κίνηση συχνά αντικατοπτρίζει ιστορία, υπερηφάνεια και αίσθηση ανήκειν.

5. Δεν κρίνουμε από την εμφάνιση.

• Αυτό που φαίνεται χυδαίο ή παράξενο σχεδόν πάντα έχει καλλιτεχνικό ή κοινωνικό νόημα.
• Η ομορφιά διαφέρει από τον κλασικό χορό: είναι ενέργεια, ρυθμός, θάρρος και επικοινωνία.

6. Παρατηρούμε την ομάδα.

• Συχνά ο σύγχρονος χορός λειτουργεί μαζί με τους άλλους: ο συγχρονισμός ανάμεσα στους χορευτές, τα ομαδικά παιχνίδια και οι στιγμές αυτοσχεδιασμού αποτελούν μέρος της παράστασης.

Πρακτική συμβουλή:

Όταν παρατηρείτε έναν χορευτή, θέστε στον εαυτό σας αυτές τις 5 βασικές ερωτήσεις:

1. Ρυθμός:

• Ακολουθούν οι κινήσεις τη μουσική;
• Υπάρχουν ξαφνικά σπασίματα, παύσεις ή κυματισμοί που αντιστοιχούν στα χτυπήματα των τυμπάνων ή στο μπάσο;

2. Έκφραση:

• Τι συναίσθημα μεταδίδει το σώμα;
• Οργή, χαρά, πρόκληση, δύναμη ή ελευθερία;

3. Τεχνική:

• Απαιτεί η κίνηση έλεγχο των μυών ή ισορροπία;
• Ακόμη κι αν φαίνεται τυχαία, μπορεί να είναι μελετημένη και ακριβής.

4. Πολιτισμικό πλαίσιο:

• Προέρχεται η κίνηση από κάποιο συγκεκριμένο στυλ (hip hop, popping, twerking);
• Υπάρχει ιστορικό ή πολιτισμικό νόημα σχετικό με την κοινότητα που το δημιούργησε;

5. Ρόλος στην ομάδα ή στην παράσταση:

• Είναι μέρος συλλογικής χορογραφίας ή ατομική κίνηση;
• Σκοπός της είναι να εντυπωσιάσει, να αφηγηθεί μια ιστορία ή να ενισχύσει την ταυτότητα της ομάδας;

Όταν παρατηρείτε, μπορείτε επίσης να φανταστείτε το σώμα ως μουσικό όργανο: κάθε κίνηση αντιστοιχεί σε έναν ήχο ή σε μια συναισθηματική λέξη.
Έτσι, ακόμη και οι πιο παράξενες κινήσεις γίνονται κατανοητές και γοητευτικές.

 «Αφού παρατηρήσαμε πώς να διαβάζουμε τις κινήσεις στο μοντέρνο χορό, ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε γιατί αυτές οι κινήσεις, που φαίνονται τόσο παράξενες στα μάτια των εξωτερικών παρατηρητών, είναι τόσο αγαπητές στους νέους και πώς τις αντιλαμβάνονται στο κοινωνικό τους πλαίσιο, ώστε να καταλάβουμε γιατί δεν πρόκειται απλώς για τυφλή μίμηση των Αμερικανών.»

1. Έκφραση ελευθερίας και αντίστασης:
• Πολλοί νέοι νιώθουν την ανάγκη να ξεχωρίσουν, να βγουν από τα πρότυπα που επιβάλλει η κοινωνία ή η οικογένεια.
• Το να χορεύουν με υπερβολικό ή προκλητικό τρόπο, τούς επιτρέπει να αισθανθούν ελεύθεροι, να σπάσουν τις συμβάσεις, να δείξουν τον εαυτό τους χωρίς φίλτρα.
• Ακόμη κι αν φαίνεται «απλώς μίμηση», στην πραγματικότητα είναι μια πράξη προσωπικής επιβεβαίωσης.

2. Ανήκειν σε μια ομάδα:
• Ο σύγχρονος χορός δημιουργεί κοινότητα: όσοι χορεύουν μαζί νιώθουν ότι ανήκουν σε κάτι.
• Αναγνωρίσιμες κινήσεις – όπως αυτές από τα αμερικανικά βίντεο κλιπ – γίνονται κοινή γλώσσα: όποιος τις ξέρει είναι μέσα, όποιος δεν τις ξέρει μένει έξω.
• Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί νέοι επαναλαμβάνουν κινήσεις που στους ενήλικες φαίνονται άσκοπες: είναι σημάδια ταυτότητας της ομάδας.

3. Πρόκληση και εντυπωσιασμός:
• Ακραίες κινήσεις, ακροβατικά, ελεγχόμενες πτώσεις και στριψίματα δείχνουν δεξιοτεχνία και θάρρος.
• Ακόμη κι αν μας φαίνονται παράξενα, για αυτούς είναι λόγος υπερηφάνειας: όσο πιο δύσκολη ή επικίνδυνη είναι η κίνηση, τόσο αυξάνεται ο σεβασμός μέσα στην ομάδα.
• Η ομορφιά βρίσκεται στην ικανότητα, όχι στην κλασική αρμονία.

4. Επηρεασμός από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
• Το TikTok, το Instagram και το YouTube ενισχύουν αυτές τις κινήσεις: γίνονται viral και αντιγράφονται από χιλιάδες νέους σε όλο τον κόσμο.
• Οι νέοι δεν μιμούνται απλώς για να μιμηθούν, αλλά επειδή αυτές οι κινήσεις αναγνωρίζονται και επιβραβεύονται κοινωνικά.
• Έτσι ο χορός γίνεται επίσης ένας τρόπος να ξεχωρίσουν και να κερδίσουν ορατότητα.

5. Σύνδεση με τη μουσική:
• Οι ακραίες κινήσεις ή οι κουνήσεις συχνά ακολουθούν τον ρυθμό και τα δυνατά μπάσα της σύγχρονης μουσικής, δηλαδή τους πιο βαθιούς και ζωντανούς ήχους που γίνονται αντιληπτοί στο σώμα και βοηθούν τους χορευτές να κινούνται με ενέργεια.
• Η φυσική ερμηνεία του ήχου είναι ένας τρόπος να βιώνουν τη μουσική με το σώμα, όχι μόνο με τα αυτιά.

Οι νέοι δεν μιμούνται τυφλά τους Αμερικανούς. Αναπαράγουν κινήσεις και στυλ που μιλούν για ελευθερία, ενέργεια και αίσθηση του ανήκειν, που μεταφέρουν έντονα συναισθήματα και δημιουργούν πολιτισμική ταυτότητα. Πρόκειται για μια διαφορετική ομορφιά, πιο ζωτική και συλλογική σε σχέση με τον κλασικό χορό, αλλά με βαθύ νόημα.

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι πίσω από ό,τι μπορεί να μοιάζει με «χάος» υπάρχει πάντα τεχνική, ρυθμός, εκφραστικότητα και πολιτισμικό νόημα. Η κύρια διαφορά με τον κλασικό χορό είναι ότι εδώ η ομορφιά δεν είναι τυπική αλλά συναισθηματική και επικοινωνιακή.

«Αφού κατανοήσαμε τη γενική σημασία του σύγχρονου χορού, ας προσπαθήσουμε τώρα να απαντήσουμε σε ορισμένες συγκεκριμένες και ευαίσθητες ερωτήσεις που πολλοί αναρωτιούνται παρατηρώντας ορισμένες κινήσεις:»

1. Η κίνηση του να αγγίζει το ανδρικό γεννητικό όργανο. Γιατί;
• Στους παραδοσιακούς χορούς ορισμένων αφρικανικών πολιτισμών, αυτή η κίνηση δεν είναι σεξουαλική ή χυδαία όπως μπορεί να φαίνεται σήμερα.
• Ιστορικό νόημα: συχνά συμβόλιζε δύναμη, ανδρισμό και θάρρος.
• Σε ορισμένα πλαίσια, υποδείκνυε:
- Κοινωνική κυριαρχία ή στάτους ανάμεσα στους άνδρες του χωριού ή της φυλής.
- Προετοιμασία για πόλεμο ή επίδειξη σωματικής δύναμης.
- Ανδρική ταυτότητα και ένταξη στην ομάδα των ενηλίκων.


Με άλλα λόγια, δεν ήταν μια ερωτική κίνηση, αλλά ένας τρόπος να επικοινωνήσει κανείς δύναμη, ανδρισμό και εξουσία σε ένα πολύ συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο.

2. Γιατί οι γυναίκες κάνουν μια παρόμοια κίνηση;
• Στους παραδοσιακούς αφρικανικούς χορούς, οι γυναίκες σπάνια έκαναν την ίδια κίνηση.
• Αν τη κάνουν σήμερα στους σύγχρονους χορούς, όπως στο hip hop ή στο twerking, συχνά πρόκειται για μια σύγχρονη επαναερμηνεία:
- Μπορεί να είναι μια κίνηση τόλμης, πρόκλησης ή σωματικής ελευθερίας.
- Δεν έχει το ίδιο ιστορικό νόημα της ανδρικής δύναμης ή κοινωνικής θέσης.
• Αυτός είναι ο λόγος που μπορεί να φαίνεται «απρεπής» όταν την κάνουν τα κορίτσια: στο αρχικό πλαίσιο δεν υπήρχε.

3. Ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Ποιο;
• Πολλές κινήσεις και χειρονομίες του αφροαμερικανικού χορού προέρχονται από:
• Αφρικανικές φυλετικές τελετές, όπου το σώμα εξέφραζε κοινωνικούς ρόλους, συναισθήματα και ιστορίες της κοινότητας.
• Εργασία στα χωράφια ή γιορτές, όπου η κίνηση και ο ρυθμός είχαν συλλογικό νόημα.
• Αντίσταση και πολιτιστική ταυτότητα, ιδιαίτερα μεταξύ των σκλαβωμένων πληθυσμών, όπου οι χοροί χρησίμευαν για να μεταδώσουν δύναμη, περηφάνια και αίσθηση ομάδας.

Πολλές χειρονομίες που σήμερα «αντιγράφονται» σε βίντεο κλιπ ή σε ντισκοτέκ ήταν στην πραγματικότητα ιεροί τελετουργικοί χοροί ή φυλετικοί κώδικες γεμάτοι νόημα: δύναμη, ζωή, ταυτότητα, πόνος ή ελευθερία.

Στη μετάβασή τους στον δυτικό κόσμο — ειδικά με τη δουλεία και αργότερα με την κουλτούρα hip hop — αυτές οι κινήσεις αναμείχθηκαν, παρερμηνεύτηκαν και συχνά ερωτικοποιήθηκαν, χάνοντας την αρχική τους συμβολική αξία.

Έτσι, με χρονολογική σειρά, πώς αυτές οι χειρονομίες πέρασαν από τις αφρικανικές φυλετικές τελετουργίες στους σύγχρονους δυτικούς χορούς, χάνοντας σταδιακά το ιερό ή συμβολικό τους νόημα.

Από τις αφρικανικές φυλές στη παγκόσμια σκηνή.

1 – Οι ρίζες: το σώμα ως ιερή γλώσσα:
• Στις αφρικανικές φυλές το σώμα δεν χρησιμοποιούνταν για να προκαλέσει ή να δελεάσει, αλλά για να επικοινωνήσει με τα πνεύματα, να γιορτάσει τη ζωή, τη γέννηση, τον πόλεμο ή τον θάνατο.
• Κάθε κίνηση είχε έναν συγκεκριμένο σκοπό: οι γοφοί που κινούνταν συμβόλιζαν τη γονιμότητα, το άγγιγμα του σώματος ήταν μια προσφορά στη θεότητα της ζωής, ενώ ο ρυθμός των τυμπάνων θύμιζε τον συλλογικό χτύπο της καρδιάς.
• Ο χορός δεν ήταν θέαμα: ήταν τελετουργία και ταυτότητα.

2 – Το τραύμα της δουλείας (1500–1800):
• Όταν εκατομμύρια Αφρικανοί μεταφέρθηκαν βίαια ως σκλάβοι στις Αμερικές, πήραν μαζί τους τα τραγούδια, τους ρυθμούς και τις κινήσεις τους.
• Οι αφέντες συχνά απαγόρευαν τους παραδοσιακούς χορούς, όμως οι σκλαβωμένοι συνέχισαν να χορεύουν κρυφά ή με «καμουφλαρισμένο» τρόπο, ενσωματώνοντας τα τελετουργικά τους μέσα στις νέες, σκληρές συνθήκες ζωής.
• Έτσι γεννήθηκαν χοροί αντίστασης, όπου το σώμα εξέφραζε πόνο, περηφάνια και μια βαθιά ανάγκη για ελευθερία:
– Το σκύψιμο προς τα εμπρός μπορούσε να συμβολίζει την εξάντληση και την εξαναγκασμένη υποταγή, αλλά και την αξιοπρέπεια που δεν έσβηνε.
– Το χτύπημα στο στήθος ή στα πόδια ήταν ένας τρόπος να δηλώνουν «είμαι εδώ», ακόμη κι όταν δεν είχαν φωνή.

3 — Από την επιβίωση στην αναγέννηση (19ος–20ός αιώνας):
• Μετά την κατάργηση της σκλαβιάς, οι αφροαμερικανικές κοινότητες μετέτρεψαν τον χορό σε μέσο απελευθέρωσης και πολιτισμικής αυτοεπιβεβαίωσης.
• Γεννήθηκαν είδη όπως το jazz dance, το charleston και αργότερα το funk, το hip hop και το breakdance.
• Οι φυλετικές κινήσεις, που είχαν πλέον χάσει το ιερό τους πλαίσιο, έγιναν σύμβολα ενέργειας, εξέγερσης και «μαύρης» υπερηφάνειας.
• Το χέρι στα γεννητικά όργανα (όπως έκανε, για παράδειγμα, ο Michael Jackson) δεν σήμαινε πια γονιμότητα, αλλά σκηνική δύναμη και κοινωνική πρόκληση.
• Η κίνηση των γοφών δεν ήταν πλέον ιερή, αλλά δήλωνε την ελευθερία του σώματος, σε αντίθεση με τα αυστηρά και «λευκά» πρότυπα του κλασικού χορού.

4 - Η εποχή του εμπορίου και η απώλεια του νοήματος (2000–σήμερα):
• Με την παγκοσμιοποίηση και τα social media, αυτές οι κινήσεις διαδόθηκαν παντού, μιμούμενες χωρίς να γνωρίζουν την προέλευσή τους.
• Το σώμα έγινε εργαλείο θεάματος, όχι πια συμβολικής επικοινωνίας.
• Η κίνηση που παλιά εξέφραζε ζωή ή ελευθερία επαναερμηνεύτηκε σε ερωτική ή προκλητική μορφή, ιδιαίτερα σε βίντεο κλιπ και μουσικά ριάλιτι.
• Έτσι, ο σύγχρονος χορός συχνά δείχνει μόνο την αισθητική της κίνησης, όχι πια την ψυχή του χειρονοήματος.

Συνοπτικά:

• Οι κινήσεις που σήμερα φαίνονται υπερβολικές, αδέξιες ή αισθησιακές προέρχονται από μια ιερή γλώσσα του σώματος.
• Η αρχική τους σημασία ήταν ζωή, ενέργεια, ταυτότητα, ελευθερία.
• Με την πάροδο του χρόνου, η κουλτούρα του θεάματος τις άδειασε από το νόημά τους, κάνοντάς τες καθαρή μορφή, χωρίς μνήμη του πόνου ή του ιερού από το οποίο προέρχονταν.

Μπορούμε τώρα να σκεφτούμε αν, σε κάποια τηλεοπτικά προγράμματα ή σχολές χορού, διδάσκονται στους νέους χορευτές το ιστορικό και συμβολικό νόημα αυτών των κινήσεων, που γεννήθηκαν από τον πόνο, την αναγέννηση και την υπερηφάνεια του αφροαμερικανικού λαού, ή αν επικεντρώνονται μόνο στην πρακτική και τεχνική πλευρά.

Και έτσι, αν διδάσκονται αυτά τα στοιχεία, οι νέοι χορευτές δεν θα περιορίζονται απλώς στην αντιγραφή των κινήσεων, αλλά θα ζουν την ιστορία τους, θα νιώθουν στο σώμα, τη μνήμη όσων μετέτρεψαν τη σκλαβιά σε χορό και τον πόνο σε ρυθμό, και οι εμφανίσεις τους θα γίνονται ακόμα πιο ζωντανές, πιο αληθινές, πιο συγκινητικές, γιατί θα γνωρίζουν τι κάνουν.

Η γνώση του πόνου και της ιστορίας κάνει την τέχνη πιο αληθινή, πιο ανθρώπινη, πιο ζωντανή.

Μόνο όποιος ξέρει το παρελθόν μπορεί να δώσει στο παρόν συναίσθημα και ψυχή.
Και ίσως τότε, ο χορός να ξαναγίνει αυτό που ήταν πάντα: μια φωνή της καρδιάς που μιλά χωρίς λόγια.

Συμπέρασμα

Σήμερα ο μοντέρνος χορός μοιάζει συχνά με μια γλώσσα χωρίς γραμματική: σώματα που κινούνται με ενέργεια, αλλά χωρίς να γνωρίζουν τι ακριβώς «λένε». Κι όμως, πίσω από κάθε απότομη κίνηση, κάθε λύγισμα, κάθε προκλητική χειρονομία, κρύβεται μια αρχαία ιστορία — φτιαγμένη από πόνο, υπερηφάνεια και πίστη.

Οι αφρικανικοί χοροί δεν ήταν θέαμα αλλά προσευχή και συλλογική μνήμη. Κάθε χτύπος του τυμπάνου ήταν μια καρδιά που μιλούσε στη γη.

Με τον καιρό, η κοινωνία του σόου μπιζ άδειασε αυτές τις κινήσεις από το νόημά τους, μετατρέποντάς τες σε καθαρή επίδειξη. Όμως, αν τις κοιτάξουμε με συνειδητά μάτια, μπορούμε ακόμα να αναγνωρίσουμε μέσα τους την κραυγή ελευθερίας ενός λαού που χόρευε για να μη σβήσει η ψυχή του.

Ίσως η αληθινή ομορφιά του χορού να μην βρίσκεται στην τεχνική τελειότητα, αλλά στη μνήμη της προέλευσής του. Και μόνο όποιος γνωρίζει τις ρίζες του μπορεί πραγματικά να χορεύει με την ψυχή του.