Η εμπιστοσύνη είναι ίσως το πιο πολύτιμο δώρο που μπορούμε να δώσουμε σε έναν άνθρωπο. Χτίζει φιλίες, κρατάει ζωντανές τις σχέσεις, μας δίνει την αίσθηση ότι δεν είμαστε μόνοι στον κόσμο. Κι όμως, πόσες φορές δεν δώσαμε αυτό το δώρο σε λάθος πρόσωπα; Πόσες φορές δεν πιστέψαμε σε λόγια που αργότερα αποδείχτηκαν ψεύτικα ή σε συμπεριφορές που μας πλήγωσαν;
Το παράδοξο είναι πως, ακόμα κι όταν έχουμε πληγωθεί στο παρελθόν, συνεχίζουμε να εμπιστευόμαστε ξανά. Είναι σαν μια εσωτερική δύναμη να μας σπρώχνει να δίνουμε ευκαιρίες, να ελπίζουμε ότι αυτήν τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί προτιμάμε να ρισκάρουμε την απογοήτευση παρά να κλείσουμε οριστικά την πόρτα;
Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να δούμε πιο καθαρά τις απαντήσεις. Θα μιλήσουμε για την ανάγκη μας να νιώθουμε αποδοχή, για τον φόβο της μοναξιάς, αλλά και για τις παγίδες που στήνει το ίδιο μας το μυαλό. Και κυρίως, θα ανακαλύψουμε τρόπους να προστατεύουμε την καρδιά μας χωρίς να χάσουμε την ικανότητα να εμπιστευόμαστε. Γιατί, στο τέλος, η εμπιστοσύνη δεν είναι αδυναμία∙ είναι δύναμη.
«Η εμπιστοσύνη χαρίζεται εύκολα, όμως δεν είναι πάντα σε καλά χέρια. Ένα μυστικό μπορεί να γίνει η πιο δυνατή δοκιμασία για μια Σχέση
.
» 1. Η φύση της εμπιστοσύνης
Η εμπιστοσύνη είναι σαν το οξυγόνο στις σχέσεις μας∙ δεν τη βλέπουμε, αλλά χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να σταθούμε. Από τα πρώτα μας βήματα, μαθαίνουμε να την καλλιεργούμε: το μωρό που ακουμπάει στη μητέρα του για να νιώσει ασφάλεια, το παιδί που πιστεύει ότι ο γονιός του θα το πιάσει όταν πηδάει από το κάθισμα, ο έφηβος που μοιράζεται τα μυστικά του με έναν φίλο. Όλα αυτά είναι μικρές πράξεις εμπιστοσύνης που χτίζουν την καθημερινότητά μας.
Χωρίς εμπιστοσύνη, η ζωή θα ήταν ένα μόνιμο πεδίο μάχης. Δεν θα μπορούσαμε να αγαπήσουμε, να συνεργαστούμε, να δημιουργήσουμε φιλίες ή να νιώσουμε ασφάλεια. Ακόμα και οι πιο απλές στιγμές –όταν δίνουμε τα κλειδιά του σπιτιού σε έναν τεχνίτη, όταν αφήνουμε το παιδί μας στο σχολείο, όταν πιστεύουμε ότι ένας συνάδελφος θα κρατήσει τον λόγο του– όλα στηρίζονται σε αυτή τη λεπτή αλλά δυνατή αόρατη κλωστή.
Η εμπιστοσύνη, λοιπόν, δεν είναι πολυτέλεια∙ είναι ανάγκη. Είναι αυτό που μας κρατάει δεμένους με τους άλλους και μας δίνει τη βεβαιότητα ότι μπορούμε να σταθούμε στον κόσμο χωρίς να είμαστε διαρκώς σε άμυνα. Γι’ αυτό, ακόμα κι όταν μας προδίδουν, δυσκολευόμαστε να την απαρνηθούμε. Γιατί η εμπιστοσύνη είναι συνυφασμένη με την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.
2. Σημάδια που αγνοούμε
Αφού κατανοήσαμε πόσο σημαντική είναι η Εμπιστοσύνη
, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν δίνεται τυφλά. Κι όμως, συχνά το κάνουμε. Υπάρχουν λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να μας προειδοποιήσουν, αλλά τις παραβλέπουμε γιατί θέλουμε να πιστέψουμε, γιατί ελπίζουμε ή απλώς γιατί η καρδιά μας υπερισχύει της λογικής.
Για παράδειγμα, θυμάμαι μια φορά στο γραφείο, μια συνάδελφος που φαινόταν πάντα ευγενική και πρόθυμη να βοηθήσει. Κάθε φορά που κάποιος είχε ανάγκη, εκείνη ήταν η πρώτη που προσφερόταν. Όμως, σύντομα άρχισαν να φτάνουν φήμες – μικρές και αθώες στην αρχή – ότι μιλούσε πίσω από την πλάτη των συναδέλφων. Κάθε φορά που το άκουγα, η καρδιά μου ήθελε να την υπερασπιστεί, να πιστέψει ότι ίσως ήταν παρεξήγηση. Αλλά οι μικρές λεπτομέρειες, οι αμήχανες ματιές όταν μιλούσαμε για άλλους και τα ασαφή σχόλια της, ήταν σημάδια που δεν έπρεπε να αγνοήσω. Στο τέλος, κατάλαβα ότι η εμπιστοσύνη χρειάζεται όχι μόνο καλή διάθεση αλλά και παρατήρηση.
Σκεφτείτε για παράδειγμα εκείνον τον φίλο που υπόσχεται βοήθεια σε κάθε δυσκολία, αλλά όταν έρχεται η στιγμή, εξαφανίζεται. Ή τον συνεργάτη που λέει πάντα τα σωστά λόγια, αλλά οι πράξεις του δεν συμβαδίζουν. Μικρές ασυμφωνίες, ελαφρές αμφιβολίες ή παράξενες συμπεριφορές μπορεί να περάσουν απαρατήρητες, γιατί εμείς επιλέγουμε να μην τις δούμε. Είναι σαν να προσπερνάμε κόκκινες σημαίες τοξικές σχέσεις που κυματίζουν μπροστά μας, με την ελπίδα ότι θα αποδειχθούν άνευ σημασίας.
Και δεν είναι μόνο οι φίλοι ή οι συνεργάτες. Θυμάμαι μια φορά μια συγγενική μου που πάντα έδειχνε στοργική και πρόθυμη να βοηθήσει με μικρές υποχρεώσεις στο σπίτι. Στην αρχή όλα φαινόταν ιδανικά, αλλά σύντομα παρατήρησα ότι οι πράξεις της δεν αντιστοιχούσαν στα λόγια της: υπήρχαν υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν, σχόλια που με έκαναν να νιώθω αμηχανία, μικρές παρεμβολές σε προσωπικά θέματα. Αυτά τα λεπτά σημάδια ήταν σαν μικρά σινιάλα που έπρεπε να προσέξω, για να μην αφήσω την εμπιστοσύνη μου να γίνει τρωτή.
Κι όμως, αυτά τα σημάδια δεν είναι τυχαία. Το σώμα και η διαίσθησή μας συχνά τα καταγράφουν: μια μικρή ένταση στη φωνή, ένα αμήχανο χαμόγελο, μια ασυνεπής συμπεριφορά. Όλα αυτά είναι ψίθυροι που προσπαθούν να μας πουν ότι ίσως κάτι δεν είναι όπως φαίνεται. Μερικές φορές, ακόμα και ένα μικρό νεύμα ή μια καθυστέρηση σε μια υπόσχεση μπορεί να είναι αρκετό για να μας δώσει μια πολύτιμη ένδειξη.
Η ψυχολογία πίσω από αυτό είναι απλή και ανθρώπινη. Θέλουμε αποδοχή, έχουμε ανάγκη σύνδεσης και δεν θέλουμε να νιώσουμε μοναξιά ή απόρριψη. Έτσι, επιλέγουμε να δίνουμε δεύτερες ευκαιρίες, να συγχωρούμε και να προσπερνάμε προειδοποιητικά σήματα. Κάθε φορά που αγνοούμε αυτά τα σημάδια, η εμπιστοσύνη μας γίνεται πιο εύθραυστη και η πιθανότητα απογοήτευσης αυξάνεται.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ζούμε με καχυποψία ή να γινόμαστε κυνικοί. Σημαίνει ότι μπορούμε να μάθουμε να παρατηρούμε προσεκτικά, να ακούμε τη διαίσθησή μας και να συνδέουμε τα λόγια με τις πράξεις. Όταν συνειδητοποιούμε τα σημάδια που αγνοούμε, γινόμαστε πιο συνειδητοί και προστατεύουμε την καρδιά μας χωρίς να κλείνουμε τον δρόμο σε νέες σχέσεις.
Με λίγα λόγια, η εμπιστοσύνη χρειάζεται όχι μόνο καρδιά αλλά και μάτια που βλέπουν πέρα από τα λόγια. Και όσο περισσότερο μαθαίνουμε να προσέχουμε αυτά τα μικρά, καθημερινά σημάδια, τόσο πιο δυνατοί γινόμαστε απέναντι σε ανθρώπους που δεν αξίζουν την εμπιστοσύνη μας, χωρίς να χάνουμε τη δυνατότητα να εμπιστευόμαστε εκείνους που την αξίζουν πραγματικά.
3. Οι ψυχολογικοί λόγοι
Αφού είδαμε τα σημάδια που συχνά αγνοούμε, μένει να καταλάβουμε γιατί το κάνουμε. Δεν είναι θέμα αφέλειας ή έλλειψης νοημοσύνης∙ είναι βαθύτερο, σχετίζεται με τον τρόπο που λειτουργεί η ψυχή μας.
Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να συνδέεται. Από τα παιδικά μας χρόνια αναζητούμε τη στοργή, την αποδοχή και την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου. Όταν αυτά δεν τα έχουμε σε επάρκεια, μεγαλώνουμε με μια εσωτερική “δίψα” για εμπιστοσύνη. Έτσι, ακόμη κι όταν διαισθανόμαστε πως κάποιος δεν είναι αξιόπιστος, προτιμούμε να ρισκάρουμε παρά να μείνουμε μόνοι. Η μοναξιά πονάει περισσότερο από μια προδοσία που ίσως έρθει.
Υπάρχει και κάτι άλλο: η ανάγκη μας να πιστέψουμε στο “καλό” των ανθρώπων. Όταν εμπιστευόμαστε κάποιον, στην πραγματικότητα στηρίζουμε μια ελπίδα: ότι η καλοσύνη υπερισχύει, ότι αξίζει να δίνουμε ευκαιρίες, ότι οι άνθρωποι αλλάζουν. Είναι ένα είδος αισιοδοξίας που μας κρατά ζωντανούς, ακόμη κι αν μερικές φορές μάς εκθέτει σε απογοητεύσεις.
Ας μην ξεχνάμε και τον ρόλο της συνήθειας. Όταν έχουμε μάθει από μικροί να συγχωρούμε, να αποδεχόμαστε δικαιολογίες ή να βάζουμε τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές μας, τότε γίνεται φυσικό να υποτιμάμε τα δικά μας ένστικτα. Σαν να κουβαλάμε μέσα μας μια φωνή που λέει: “Μην είσαι καχύποπτος, δώσε άλλη μια ευκαιρία”. Αυτή η φωνή μπορεί να είναι γλυκιά, αλλά συχνά δεν μας προστατεύει.
Τέλος, υπάρχει και ο εγωισμός. Δεν θέλουμε να παραδεχτούμε ότι κάναμε λάθος κρίση για κάποιον. Προτιμάμε να πείσουμε τον εαυτό μας ότι έχουμε δίκιο, ότι ο άλλος είναι όπως πιστέψαμε, κι έτσι συνεχίζουμε να εμπιστευόμαστε ακόμη κι όταν τα στοιχεία φωνάζουν το αντίθετο.
Όλοι αυτοί οι ψυχολογικοί λόγοι δεν σημαίνουν ότι είμαστε αδύναμοι∙ σημαίνουν ότι είμαστε ανθρώπινοι. Το σημαντικό είναι να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε αυτά τα μοτίβα μέσα μας. Γιατί όταν ξέρεις γιατί εμπιστεύεσαι τις λάθος φιγούρες, μπορείς και να σταματήσεις τον κύκλο. Και τότε, η εμπιστοσύνη που θα προσφέρεις θα έχει πιο γερά θεμέλια, σε ανθρώπους που πραγματικά την αξίζουν.
4. Πώς να προστατεύσουμε τον εαυτό μαςΌταν η εμπιστοσύνη προδίδεται, το πρώτο που νιώθουμε είναι ένα δυνατό τράνταγμα μέσα μας. Σαν να σπάει κάτι που πιστεύαμε ακλόνητο. Η φυσική αντίδραση είναι να κλειστούμε, να υποσχεθούμε στον εαυτό μας ότι «δεν θα ξαναεμπιστευτώ ποτέ». Όμως αυτή η άμυνα, όσο λογική κι αν φαίνεται τη στιγμή της πληγής, δεν είναι λύση∙ γιατί χωρίς εμπιστοσύνη δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στη ζωή.
Ο κύκλος είναι γνώριμος: εμπιστευόμαστε, προδιδόμαστε, πληγωνόμαστε, φοβόμαστε. Και πολλές φορές μένουμε παγιδευμένοι στον φόβο, αφήνοντάς τον να μας στερεί σχέσεις, εμπειρίες και ευκαιρίες. Το δύσκολο είναι να σπάσουμε αυτόν τον κύκλο χωρίς να χάσουμε τον εαυτό μας.
Πώς γίνεται αυτό; Με το να αναγνωρίσουμε ότι η εμπιστοσύνη δεν σημαίνει τύφλωση. Δεν χρειάζεται να ανοίγουμε διάπλατα την καρδιά μας σε όλους, ούτε να κλείνουμε τις πόρτες από φόβο. Η λύση βρίσκεται στη μέση: στην ισορροπία ανάμεσα στην αφέλεια και την καχυποψία.
Η αφέλεια μάς οδηγεί να πιστεύουμε κάθε λόγο και κάθε χαμόγελο χωρίς δεύτερη σκέψη. Η καχυποψία, από την άλλη, μας κάνει να βλέπουμε παντού εχθρούς και παγίδες. Και οι δύο άκρες είναι επικίνδυνες, γιατί είτε θα πληγωθούμε εύκολα, είτε θα απομονωθούμε.
Η προστασία του εαυτού μας αρχίζει από την παρατήρηση. Να ακούμε το ένστικτό μας, να βλέπουμε τις μικρές αντιφάσεις στη συμπεριφορά του άλλου, να μη φοβόμαστε να κάνουμε ερωτήσεις και να θέτουμε όρια. Η εμπιστοσύνη δεν χαρίζεται, κερδίζεται βήμα-βήμα.
Και το πιο σημαντικό: να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε αδύναμοι αν πληγωθούμε. Η προδοσία δεν ορίζει την αξία μας∙ είναι απλώς μια εμπειρία που μας δίνει σοφία. Αντί να κλείνουμε τις πόρτες, μπορούμε να μάθουμε να τις ανοίγουμε με προσοχή. Έτσι, αντί να ζούμε στον φόβο, θα μάθουμε να ζούμε με καθαρά μάτια και ανοιχτή καρδιά, χωρίς όμως να την παραδίδουμε αλόγιστα.
Γιατί στο τέλος, η πραγματική δύναμη δεν είναι να μην εμπιστευτείς ποτέ, αλλά να ξέρεις πώς να εμπιστεύεσαι σωστά.
Συμπέρασμα
Η εμπιστοσύνη δεν είναι αδυναμία∙ είναι δύναμη. Είναι η γέφυρα που μας συνδέει με τους άλλους, η βάση πάνω στην οποία χτίζονται οι σχέσεις, η συνεργασία και η Αγάπη
. Χωρίς αυτήν, η ζωή γίνεται ψυχρή και άδεια.Όμως η εμπιστοσύνη χρειάζεται διάκριση, ωριμότητα και – πάνω απ’ όλα – σεβασμό προς τον εαυτό μας. Δεν μπορούμε να δίνουμε κομμάτια της καρδιάς μας σε όποιον τα ζητά∙ χρειάζεται να ξέρουμε πότε, πώς και σε ποιον ανοίγουμε την πόρτα. Δεν είναι σκληρότητα αυτό∙ είναι φροντίδα για τον εαυτό μας. Κάθε απογοήτευση που ζήσαμε, όσο κι αν μας πόνεσε, είναι ένα μάθημα που μας φέρνει πιο κοντά στη σοφία. Αντί να μας κλείνει, μας μαθαίνει να βλέπουμε πιο καθαρά, να ακούμε το ένστικτό μας και να διακρίνουμε ποιοι άνθρωποι αξίζουν την εμπιστοσύνη μας.
Κι έτσι, με τον καιρό, η εμπιστοσύνη μας γίνεται πιο αληθινή, πιο ουσιαστική και πιο δυνατή. Γιατί δεν στηρίζεται πια στην ανάγκη ή στον φόβο, αλλά στην ωριμότητα και στη γνώση.
Αν κάτι πρέπει να θυμόμαστε είναι αυτό: δεν είμαστε αδύναμοι επειδή εμπιστευτήκαμε και πληγωθήκαμε. Είμαστε δυνατοί γιατί τολμήσαμε. Και η δύναμη αυτή θα μας οδηγήσει στο να βρούμε ανθρώπους που θα την τιμήσουν.
