«Η σιωπή δεν είναι αγάπη»: Συνέχεια στο άρθρο για τον "πατέρα-αφέντη" και τη θέση της γυναίκας
Δεν θέλω να γράψω ένα άρθρο θυμωμένο. Δεν θέλω
να ξεσπάσω με λέξεις. Δεν είμαι φεμινίστρια, δεν είμαι επαναστάτρια, ούτε ανήκω
σε κάποια ριζοσπαστική ομάδα. Είμαι μια γυναίκα που σκέφτεται, θυμάται,
προβληματίζεται. Είμαι κάποια που βλέπει και ακούει.
Με στεναχωρεί, σήμερα ακόμη, να βλέπω τη γυναίκα
να δίνει εξηγήσεις. Να απολογείται για τις επιλογές της. Να κρύβεται πίσω από
το ρόλο της μητέρας ή της συζύγου για να δικαιολογήσει το δικαίωμά της να
υπάρχει, να εργάζεται, να είναι ελεύθερη.
Και είναι θλιβερό το γεγονός ότι πολλές από
αυτές τις γυναίκες δεν είναι νέες, αλλά είναι γυναίκες της δικής μου γενιάς.
Που εξακολουθούν να ζουν με έναν άντρα-αφεντικό. Που συνεχίζουν να μην τολμούν
να διαφωνήσουν, να σηκώσουν το βλέμμα, να μιλήσουν. Γυναίκες που, πίσω από ένα
χαμόγελο, κρύβουν υποταγή. Πίσω από ένα "δεν μου λείπει τίποτα",
κρύβουν σιωπηλές υποχωρήσεις.
Έχω δει γυναίκες που ζητούν άδεια για να πάνε
στη μητέρα τους. Που πρέπει να τηλεφωνούν κάθε δέκα λεπτά για να πουν πού
βρίσκονται. Που πρέπει να ντύνονται "σεμνά" για να μην προκαλέσουν τη
ζήλια. Έχω δει γυναίκες να σβήνουν τον εαυτό τους για να μην ενοχλήσουν. Να
σταυρώνουν τα χέρια τους, να κάθονται στη γωνία, να μην απαντούν.
Όχι, δεν μιλάω για τις δεκαετίες του ’50 ή του
’60. Μιλάω για το σήμερα. Για το σήμερα που ακόμα μοιάζει με χθες. Μιλάω για το
σήμερα των χωριών, των μικρών πόλεων, αλλά και για τις "μοντέρνες"
οικογένειες που πίσω από τις κουρτίνες κρύβουν έναν πατριαρχικό έλεγχο.
Γιατί το πρόβλημα, επιτρέψτε μου να το πω, δεν
είναι πάντα οι άντρες. Το πρόβλημα είναι η εκπαίδευση. Είναι ο τρόπος που
μεγαλώνουμε τα κορίτσια και τα αγόρια. Είναι τα παραδείγματα που προσφέρουμε,
τα πρότυπα που προωθούμε.
Αν ένα αγόρι μεγαλώνει βλέποντας τη μητέρα του
να υπηρετεί, να θυσιάζεται, να σωπαίνει, πώς μπορεί να μάθει τον σεβασμό; Αν
ένα κορίτσι μεγαλώνει ακούγοντας ότι πρέπει να παντρευτεί έναν "καλό
άντρα", να μάθει να "κρατάει το σπίτι", να μην είναι
"βαριά", πώς μπορεί να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του;
Οι λέξεις είναι πολύ ισχυρές. Και εκείνες που
λέγονται, αλλά και εκείνες που δεν λέγονται ποτέ.
«Φόρα κάτι πιο μακρύ, αλλιώς τι περιμένεις;»
«Δεν κάνει να επιστρέφεις μόνη σου το βράδυ»
«Μην το παίρνεις σοβαρά, οι άντρες είναι έτσι»
«Έλα τώρα, τι σε πείραξε; Απλά σε κοίταξε»
«Δεν έχεις παιδί ακόμα; Τι περιμένεις;»
«Μην τον αφήσεις, με τα χρόνια θα αλλάξει»
«Κάνε υπομονή, για το καλό των παιδιών»
«Οι γυναίκες δεν πρέπει να φωνάζουν»
«Ήθελες και καριέρα, τώρα μην παραπονιέσαι»
«Το έκανε γιατί σ’ αγαπάει»
Αυτές οι φράσεις —όλες πραγματικές— είναι το
οξυγόνο του "πατέρα-αφέντη". Τον κρατούν ζωντανό. Και μερικές φορές
δεν είναι καν ο άντρας ο αφέντης. Είναι ο πατέρας, ο αδελφός, η πεθερά, ακόμα
και η ίδια η μητέρα που εκπαιδεύει στην υπακοή, που ζητά υποταγή, που δείχνει
πώς να ακυρώνεις τον εαυτό σου για να σε αγαπούν.
Δεν γεννιούνται όλοι οι άντρες αφέντες. Δεν
είναι όλοι. Δεν θα ήθελα να γενικεύσω. Δεν είναι αυτός ο σκοπός του άρθρου.
Θέλω μόνο να πω ότι η ιστορία δεν είναι τόσο παλιά όσο νομίζουμε. Ότι αυτός ο
ρόλος του άντρα-κυρίαρχου δεν έχει πεθάνει εντελώς. Ότι πολλές γυναίκες ακόμα
τον υπομένουν, τον δικαιολογούν, τον εξιδανικεύουν. Κι αυτό είναι ανησυχητικό.
Η γυναίκα δεν ζητά υπεροχή. Ζητά ελευθερία.
Ζητά να μπορεί να πει "όχι", χωρίς να φοβάται. Ζητά να ζήσει χωρίς να
έχει κάποιον από πάνω της να ελέγχει κάθε της βήμα, κάθε της βλέμμα, κάθε της
λέξη.
Ζητά —και δικαιούται— έναν σύντροφο, όχι έναν
κηδεμόνα. Έναν άντρα που τη βλέπει στα μάτια, όχι από ψηλά. Που τη σέβεται και
δεν την ανέχεται. Που την προστατεύει χωρίς να την περιορίζει. Που της δίνει
χώρο, φωνή, δικαίωμα.
Αν νομίζετε ότι αυτά είναι "ξεπερασμένα
θέματα", σας προσκαλώ να ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά γύρω σας. Να
ακούσετε τις γυναίκες που δεν μιλούν. Να παρατηρήσετε τα βλέμματα που σβήνουν,
τα σώματα που μαζεύονται, τις φωνές που σιωπούν.
Γιατί αν δεν βλέπουμε το πρόβλημα, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Σημαίνει απλώς ότι έχουμε συνηθίσει να το αποδεχόμαστε.